کتاب ایرانیان، دوران باستان تا دوره ی معاصر اثر همایون کاتوزیان نشر مرکز

سرگذشت ایران‌زمین از دوران باستان تا دوره‌ی معاصرکتاب ایرانیان با بررسی تاریخ ایران از نخستین روزها تا دوران معاصر، به تحلیل و تفسیر سرگذشت این سرزمین می‌پردازد و می‌کوشد تاریخ ایران را، با نگاهی متفاوت‌تر و موشکافانه‌تر، بازخوانی کند. دکتر کاتوزیان در این کتاب ضمن برشمردن دشواری‌های تاریخ‌نگاری در ایران، از تناقض و تضادی سخن می‌گوید که بر جامعه ایرانی در هر دوره حاکم است، به نحوی که موجب می‌شود تمامی قدرت‌ها و تمامی نژادها و نیز جوامع درکی ویژه و متفاوت از ایران داشته باشند که گاه به دشواری می‌توان در آنها وجه تشابهی یافت.

این کتاب به درخواست دانشگاه ییل و به زبان انگلیسی نگاشته شده است. دکتر کاتوزیان درباره‌ی آن می گوید: «در واقع هنگامی که آن‌ها قراردادی برای تالیف این کتاب به من پیشنهاد کردند در ابتدا نپذیرفتم با این استدلال که هم کار خیلی بزرگ است و هم من بسیار گرفتار، اما بالاخره اصرار آنان بر انکار من فایق آمد و این کتاب در آمریکا و انگلستان انتشار یافت.» خطوط کلی ویژگی‌های تاریخ و اجتماع ایرانی در مقدمه‌ی کتاب توصیف شده‌ و همچنین شرحی از افسانه‌ها و اسطوره‌های ایرانی، فرقه‌ها و دین‌های ایرانی، هم پیش و هم پس از اسلام به منظور ایجاد زمینه‌ برای بحث‌های مفصل فصل‌های بعد ارائه شده است.کتاب ایرانیان در دوازده فصل اصلی تدوین شده است: اسطوره‌ها، افسانه‌ها و تاریخ کهن/ یونانیان، پارتیان و پارسیان/ عرب‌ها، اسلام و ایرانیان/ ترک‌ها و مغول‌ها/ باز هم ظهور امپراطوری ایران/ ازهم‌گسیختگی و تجدید وحدت/ تنگنای اصلاح و مدرنیزه کردن/ انقلاب برای استقرار قانون/ حکومت خودکامه مدرن/ اشغال، ملی شدن نفت و دیکتاتوری/ انقلاب سفید/ انقلاب فوریه 1979 بهمن 1357.

در نسخه‌ی اصلی کتاب دو فصل دیگر با عنوان‌های جمهوری اسلامی و ایران بعد از آیت‌الله خمینی نیز دیده می‌شود.